Menopauza to normalny okres w życiu kobiety, w którym następuje samoistne zakończenie miesiączkowania. Zmiany hormonalne odbijają się na całym organizmie, dotykają głównie narządów rozrodczych, metabolizmu oraz układu kostnego. Mówiąc o menopauzie używa się następującej klasyfikacji:

• klimakterium to okres, w którym następuje wygasanie funkcji jajników. Może wystąpić u kobiety z zachowanym regularnym krwawieniem miesięcznym, chociaż takie cykle zazwyczaj są bezowulacyjne. W tym czasie obniża się wytwarzanie estrogenów, a kobieta odczuwa objawy niedoboru hormonalnego pod postacią objawów wegetatywnych, mimo iż wciąż regularnie miesiączkuje,
• postmenopauza to okres po ostatniej miesiączce, wypełniający zazwyczaj 1/3 życia kobiet,
• przedwczesna menopauza występuje przed wiekiem 30 lat i może być związana z nieprawidłowościami chromosomu płciowego.

Objawy menopauzy są bardzo złożone i mogą przyjmować różną postać, od praktycznie niezauważalnych do nasilonych, czasem nawet mogą zaburzać normalne funkcjonowanie kobiety. Do głównych objawów menopauzy zalicza się;

• zaprzestanie miesiączkowania zarówno nagłe, jak i poprzedzone okresem nieregularnych cykli,
• napady gorąca, pocenie się,
• spadek nastroju, rozdrażnienie, bezsenność,
• bolesne współżycie,
• naglące parcie na mocz lub wysiłkowe nietrzymanie moczu,
• powstawanie zmarszczek,
• osteoporotyczne złamania patologiczne w starszym wieku,
• choroby naczyń wieńcowych,
• tkliwość uciskową sutków,
• zmianę nasilenia i ciężkości migren.

Przyczyny menopauzy mogą być różne. Okres menopauzy może rozpocząć się z powodu wyczerpania oocytów, z powodu usunięcia działających jajników, w wyniku choroby lub przy okazji wycięcia macicy. Może wystąpić jako rezultat leczenia endometriozy lub z powodu raka piersi. Przyczyny te są odwracalne lub nieodwracalne.

Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia menopauzy to przede wszystkim wiek, operacje w obrębie miednicy oraz nieprawidłowości dotyczące chromatyny płciowej.

Badania laboratoryjne są zazwyczaj zbędne. Ze względu na wiek kobiety i objawy ustalenie rozpoznania jest łatwe. Jeżeli jednak rozpoznanie jest niejednoznaczne, to u młodych pacjentek notuje się podwyższone stężenie FSH w surowicy, które wskazuje na niedomogę jajników, badanie stężenia LH nie jest konieczne. W przypadku kobiet, które nie przekroczyły 30 roku życia przeprowadza się kariotyp z krwi obwodowej.
Patologiczne zmiany chorobowe w przypadku menopauzy to przede wszystkim zanik endometrium, zanik błony śluzowej pochwy, zanik błony śluzowej w układzie moczowym, osteoporoza, miażdżyca tętnic oraz  całkowite zwłóknienie jajników lub obecność tylko kilku nieaktywnych oocytów.
Menopauza to okres fizjologiczny i nie można jej uniknąć, ale można łagodzić jej niekorzystne skutki lub wręcz je usuwać przez stosowanie estrogennej terapii zastępczej.
Możliwe są powikłania w postaci objawów wegetatywnych, niekorzystnych efektów psychicznych, zaniku błony śluzowej pochwy, zmarszczek, osteoporozy, chorób układu krążenia oraz objawów z dróg moczowych.

UWAGI
Estrogenowa terapia zastępcza jest szczególnie ważna w przypadku kobiet z rozpoznaniem przedwczesnej menopauzy, zarówno samoistnej, jak i powstałej w wyniku zabiegu chirurgicznego, gdyż bez działania endogennych estrogenów nie można liczyć na przedłużenie życia. Bez HTZ kobiety są znacznie bardziej narażone na ryzyko osteoporozy, czują się osłabione. W następstwie postępowania chirurgicznego menopauza pojawia się bardzo szybko. Estrogenowa terapia zastępcza może być włączona we wczesnym okresie pooperacyjnym.

Przemiany zachodzące w organizmie w okresie klimakterium przyczyniają się do tycia. Tłuszcz ma tendencję do gromadzenia się w pasie – to niebezpieczne dla zdrowia. Sukcesywnie zmniejsza się masa mięśniowa. Skóra traci elastyczność, a ciało wiotczeje. Do tego dochodzą wahania nastrojów prowadzące do pojadania, a zazwyczaj słodyczy. Z powodu huśtawki hormonalnej nie jest to najlepszy okres na ostre diety.

Aby zachować właściwą sylwetkę warto zastosować się do kilku wskazówek;

• zmniejszyć kaloryczność posiłków – kobieta w okresie menopauzy potrzebuje o 200-400 kcal mniej niż wcześniej. Powodem mniejszego zapotrzebowania jest wolniejszy metabolizm. Nieodwołalne zerwanie ze słodyczami, ponieważ zawarte w nich kalorie szybko zmieniają się w tłuszcz,
• ograniczyć ilość tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych. Gdy organizm przestaje produkować estrogeny, które utrudniają odkładanie się złogów cholesterolu w tętnicach, zwiększa się ryzyko miażdżycy. Dlatego najlepiej całkowicie zrezygnować ze smarowania pieczywa. W zamian za to do każdej porcji warzyw warto dodać łyżkę oleju (lub oliwy) bogatego w witaminę E, zwaną witaminą młodości. Tłuste mleko zastąpić należy nieco chudszym, ale nie zupełnie odtłuszczonym. Z mięs wybierać te bez widocznego tłuszczu, a z drobiu zawsze usuwać skórkę,
• unikać potraw smażonych. Jak najczęściej jadać ryby morskie, zwłaszcza te tłuste, bogate w kwasy omega-3,
• jeść należy odpowiednią ilość białka niezbędnego do utrzymania mięśni. Kobieta 50-letnia dziennie potrzebuje 0,8 g białka na 1 kg wagi. Jeśli więc waży 62 kg, musi zjeść co dzień 50 g. Kubek jogurtu naturalnego to 5 g białka, 3 jajka – 20 g. Pamiętaj, że poza mięsem białko zawierają nasiona strączkowe, ryby, niektóre warzywa (np. brokuły). Idealnym źródłem białka jest także soja, którą z powodzeniem można zastąpić mięso przynajmniej 2 razy w tygodniu. Poza cennym białkiem soja jest również źródłem fitohormonów, których właśnie teraz potrzebuje organizm,
• aby uniknąć osteoporozy, spożywać należy 900-1200  mg wapnia dziennie. Jadać jogurt, mleko, sery żółte, sardynki z puszki,
• ograniczyć należy picie kawy, która wypłukuje wapń. Wody mineralne pić tylko te, które posiadają wyłącznie wapń powyżej 150 mg/l,
• każdy posiłek powinien być wzbogacony o warzywa. Najzdrowsze są świeże, ale mogą być też gotowane na parze. Warzywa dają sytość, a zawarty w nich błonnik wspomaga przemianę materii.